.C.

CECHA wyabstrahowana właściwość; to, co się orzeka o badanym obiekcie. W badaniach dokumentów wyróżnia się cechy struktury pisma (budowa znaków, cechy graficzne, poziom graficznej struktury pisma), cechy substancji pisma (materiał kryjący, podłoże dokumentu) oraz cechy językowe i cechy treściowe. Zależnie od przyjętego obszaru uogólniania, wyabstrahowane cechy dotyczyć mogą całej próbki pisma, określonej grupy znaków, pojedynczych liter lub mniejszych struktur graficznych. Dla każdego obszaru uogólnienia proces wyodrębniania cech może być prowadzony według wielu kryteriów oraz kilkustopniowo (patrz katalog cech pisma). Zbiór cech tworzy charakterystykę obiektu, która w szczególnym przypadku może być charakterystyką jednoznaczną, wyróżniającą dany obiekt spośród wszystkich innych (indywidualny zespół cech). (MO)
CECHY BUDOWY LITER patrz budowa znaków.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PISMA cechy o dużej wartości identyfikacyjnej. Patrz także cechy indywidualne; indywidualny zespół cech.
CECHY DODATKOWE PODPISÓW jedna z sześciu grup cech "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego".
CECHY DRUGORZĘDNE (hasło w opracowaniu)
CECHY DYSTYNKTYWNE cechy wyróżniające; patrz cechy charakterystyczne pisma.
CECHY ELEMENTARNE cechy, których nie można rozłożyć na cechy prostsze. (MO)
CECHY FORMALNE PISMA (hasło w opracowaniu)
CECHY GRAFICZNE cechy pisma, ujawnione w sześciu grupach "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego" jako: cechy syntetyczne, cechy topograficzne, cechy motoryczne, cechy mierzalne, cechy dodatkowe podpisów.
CECHY GRAFIZMU patrz grafizm.
CECHY GRUPOWE cechy właściwe dla zbioru pism (podpisów) pochodzących od grupy osób.
CECHY ILOŚCIOWE patrz cechy jakościowe.
CECHY INDYWIDUALNE termin o znaczeni historycznym. Używany współcześnie na oznaczenie cech właściwych dla zbioru pism (podpisów) pochodzących od bardzo wąskiej grupy osób, to znaczy cech rzadko spotykanych; patrz cechy charakterystyczne pisma, wartość identyfikacyjna cech. Patrz także indywidualny zespół cech.
CECHY JAKOŚCIOWE termin dawniej używany na oznaczenie cech mierzonych przy użyciu skali nominalnej (patrz skala). Współcześnie podział cech na jakościowe oraz ilościowe ma znaczenie jedynie historyczne. Jeśli pomiarów pisma dokonywano przy użyciu skali nominalnej, wtedy cechę określano mianem jakościowej; gdy pomiaru natężenia cechy dokonywano przy użyciu skali ilorazowej lub skali interwałowej, wtedy cechę określano jako ilościową. Obecnie przyjmuje się, że brak istotnych podstaw do wyróżniania cech ilościowych i cech jakościowych, gdyż każda cecha odnosi się do określonej jakości a jednocześnie posiada swój wymiar ilościowy. Patrz także cecha. (MO)
CECHY JĘZYKOWE jedna z dwóch grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu cech językowo-treściowych". Obejmuje pięć poziomów (fonetyczny, morfologiczny, leksykalny, składniowy i poprawnościowy).
CECHY KONSTRUKCYJNE 1. jedna z sześciu grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego". Obejmuje: budowę znaków, odmiany znaków, budowę wiązań oraz formy powtarzalne; 2. zespół formalnych właściwości pisma ręcznego wynikający ze zindywidualizowanego sposobu realizowania wzorców konkretnych znaków graficznych.
CECHY MIERZALNE 1. jedna z sześciu grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego". Obejmuje: pole pisma, wielkość pisma, szerokość znaków, proporcje wysokości elementów nadlinijnych do wysokości znaków śródlinijnych, proporcje wysokości elementów podlinijnych do wysokości znaków śródlinijnych oraz nachylenie pisma; 2. zespół cech graficznych, dających się przedstawić jako wynik pomiaru na skali ilorazowej (np. nachylenie pisma mierzone w stopniach, proporcje wysokości elementów nadlinijnych lub podlinijnych do wysokości znaków śródlinijnych); 3. cechy mierzone na którejkolwiek ze skal pomiaru.
CECHY MOTORYCZNE 1. jedna z sześciu grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego". Obejmuje: tempo pisania, impuls, następstwo znaków oraz nacisk; 2. cechy graficzne pisma będące wykładnikiem sprawności motorycznej (neurologicznej, fizjologicznej) wykonawcy, często wskazujące na psychofizyczne przyczyny zakłóceń graficznych pisma (tempo pisania, impuls, nacisk). Cechy motoryczne mogą stanowić podstawę do diagnozowania neurologicznego, psychologicznego lub psychiatrycznego na podstawie pisma. Patrz także fizjologia pisma, patologia pisma, psychologia pisma. (ML)
CECHY NAWYKOWE patrz pismo naturalne.
CECHY NIESWOISTE (hasło w opracowaniu)
CECHY NIEZALEŻNE cechy, charakteryzujące wzorzec pisma. Wzorzec ten w procesie uczenia się, przechowywania w pamięci i odtwarzania ulega zniekształceniom zależnym od podmiotu; w rezultacie pismo nabiera cech zależnych (pozawzorcowych). W badaniach pisma naturalnego cechami niezależnymi są cechy wzorców elementarzowych. W badaniach pisma maskowanego za cechy niezależne przyjąć trzeba cechy pisma naturalnego. W piśmie (podpisie) podrobionym metodą naśladownictwa (naśladowanie pisma) za cechy niezależne uznać trzeba cechy pisma (podpisu) naśladowanego. W każdym z wymienionych przypadków występuje inny zespół właściwości pisma, które należy zakwalifikować jako cechy niezależne; stanowią one swego rodzaju "zbiór odniesienia", w stosunku do którego oceniany jest wkład piszącego w ostateczny obraz pisma. (MO)
CECHY OGÓLNE PISMA 1. ogólne właściwości pisma, ustalane w trakcie wstępnej analizy rękopisu cechy syntetyczne; 2. termin historyczny, różnie rozumiany przez różnych autorów. Najczęściej pod tym pojęciem rozumiano cechy charakteryzujące pismo jako całość: wprawę w pisaniu, topografię, wielkość pisma, nachylenie, natężenie pisma, wiązania. Patrz także cechy szczególne pisma. Literatura: Z. Czeczot, Badania identyfikacyjne pisma ręcznego, Warszawa 1971, s. 21-22. (AK)
CECHY OPISOWE PISMA cechy mierzone na skali nominalnej (patrz skala). Patrz także cechy jakościowe.
CECHY PATOLOGICZNE W PIŚMIE cechy graficzne, językowe lub treściowe, będące wynikiem zaburzeń układu pismotwórczego. Najczęstszymi formami cech patologicznych w piśmie są: agrafia, apraksja, ataksja, dysgrafia, makrografia, mikrografia, tremor. Cechy patologiczne w piśmie są zazwyczaj nieswoiste; często utrudniają identyfikację wykonawcy pisma. Patrz także patologia pisma. (ML)
CECHY PIERWSZORZĘDNE (hasło w opracowaniu)
CECHY POWOLNEGO PISANIA należą do nich: tremor, nieuzasadnione punkty zatrzymania, słabo zróżnicowany nacisk. Patrz także tempo pisania.
CECHY POWTARZALNE patrz formy powtarzalne.
CECHY SYNTETYCZNE jedna z sześciu grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego". Obejmuje: typ pisma, stopień naturalności, etap rozwoju, klasę, ogólny obraz, stopień staranności, czytelność, uzupełnienia, sposób wykonania oraz "inne" (m.in. ozdoby, grifonaże, manieryzmy, inicjały).
CECHY SZCZEGÓLNE PISMA termin historyczny, różnie rozumiany przez różnych autorów. Najczęściej pod tym pojęciem rozumiano szczegóły budowy znaków, ale niektórzy zaliczali do cech szczególnych także budowę wiązań, proporcje poszczególnych elementów liter oraz ich położenie. Patrz także cechy ogólne pisma. Literatura: Z. Czeczot, Badania identyfikacyjne pisma ręcznego, Warszawa 1971, s. 21-22. (AK)
CECHY TOPOGRAFICZNE jedna z sześciu grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego". Obejmuje: margines lewy, prawy, górny i dolny, wcięcia akapitowe, układ wierszy względem siebie, układ znaków względem siebie, układ znaków, wyrazów i wierszy względem liniatury, linię wyrazów i wierszy, odstępy między wierszami, wyrazami i znakami, rozmieszczenie adresów i dat, rozmieszczenie nagłówków oraz podpisów.
CECHY TREŚCIOWE jedna z grup cech, wyodrębnionych w "Katalogu cech językowo-treściowych". Obejmuje: tematykę, stopień znajomości zagadnienia, błędy rzeczowe, nastawienie emocjonalne autora, sposób relacji oraz treści pozawerbalne.
CECHY TYPOWE cechy graficzne lub cechy językowe pozwalające (w zespole) na ustalenie przynależności wykonawcy lub autora do określonej grupy, np. wiekowej (pismo starcze), zawodowej (pismo techniczne), etnicznej. Patrz także cechy grupowe pisma.
CECHY ZALEŻNE cechy, powstałe w wyniku przekształcenia przez piszącego cech niezależnych w twór własny. Patrz także cecha. (MO)
CHARAKTER PISMA pot. (termin niezalecany) właściwości pisma opisywane m.in. cechami syntetycznymi, konstrukcyjnymi i mierzalnymi, np. ogólnym obrazem pisma, etapem rozwoju, stopniem staranności, klasą pisma, budową znaków, nachyleniem pisma.
CIASTOWATOŚĆ patrz pismo ciastowate.
CIENIOWANIE 1. łączny efekt działania takich czynników, jak: nacisk, twardość (kształt) końcówki narzędzia pisarskiego, podatności podłoża i podkładki; 2. jedna z cech motorycznych, synonim nacisku.
CIENKOPIS bardzo cienko piszący pisak. Patrz także mazak. (JD)
CYFRA znak, prosty symbol umowny, służący do zapisywania liczb. W systemie dziesiętnym istnieje dziesięć cyfr pochodzących z Indii, a przeniesionych do Europy przez Arabów - i stąd zwanych arabskimi: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9; wyparły one używane do ok. XV wieku cyfry rzymskie: I, V, X, L, C, D, M. (JD)
CZYTELNOŚĆ PISMA jedna z cech syntetycznych pisma, oznaczająca zrozumiałość, wyrazistość znaków graficznych dla osoby odczytującej tekst utrwalony pismem ręcznym przez inną osobę. Czytelność pisma oceniana jest na poziomie wyrazu lub na poziomie tekstu. Czytelność pisma jest pojęciem względnym i zależy m.in. od doświadczenia w czytaniu i sprawności wzroku. W "Katalogu graficznych cech pisma ręcznego" wyróżnia się pismo czytelne, częściowo czytelne oraz pismo nieczytelne. (EG)