.A.

ABREWIACJA (hasło w opracowaniu)
ADIUSTACJA element graficzny stanowiący przedłużenie na podłożu uprzedniego ruchu ręki w powietrzu przed rozpoczęciem zasadniczej czynności pisania (adiustacja początkowa) albo przygotowanie do ruchu ręki w powietrzu przy odrywaniu jej od podłoża (adiustacja końcowa). Adiustacja ma formę słabo widocznych linii. Patrz także linia włosowata.
AFAZJA med. zaburzenie mowy, przy zachowaniu sprawności obwodowego aparatu artykulacyjnego (języka, warg), powstające wskutek uszkodzenia niektórych okolic półkuli mózgu (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 9). Występuje często z agrafią. Patrz także fizjologia pisma.
AGNOZJA psych. niezdolność do rozpoznawania bodźców działających na poszczególne zmysły mimo zachowania elementarnych czynności zmysłowych, będąca zwykle wynikiem uszkodzenia pewnych ośrodków kory mózgowej (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 11). Może występować łącznie z agrafią.
AGRAFIA 1. med. choroba układu ośrodkowego polegająca na niezdolności do poprawnego pisania wyrazów i liter przy jednoczesnym braku objawów rozstroju koordynacji innych ruchów ręki. Najczęściej łączy się z objawami afazji (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 11). Agrafia może być skutkiem przebytych urazów mózgu, chorób naczyń mózgowych i innych zaburzeń. Wyróżnia się m.in. agrafię całkowitą, częściową (dysgrafia), amnemoniczną (zachowana zdolność pisania liter i słów przy niemożności pisania zdań; w większości przypadków agrafii chory zdolny jest do napisania jedynie swojego imienia lub nazwiska), optyczną (niezdolność przepisywania). Patrz także cechy patologiczne w piśmie, fizjologia pisma, patologia pisma; 2. objawy opisanej choroby w piśmie.
AGRAMATYZM błędne budowanie zdań, niezdolność tworzenia poprawnych form gramatycznych; u dzieci jest objawem fizjologicznym, u dorosłych występuje przy niedorozwoju umysłowym lub w przypadku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 11). Patrz także cechy patologiczne w piśmie, patologia pisma.
AKALKULIA med. utrata lub zaburzenie zdolności liczenia związane z organicznym uszkodzeniem mózgu, występujące często razem z zaburzeniami mowy (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 13). Patrz także afazja.
AKAPIT 1. początkowy wiersz nowego ustępu, zwykle wcięty lub ozdobiony inicjałem; 2. ustęp tekstu zaczynający się od nowego wiersza (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 13). Patrz także wcięcia akapitowe.
AKCENTOWANIE POCZĄTKÓW (hasło w opracowaniu)
AKCENTOWANIE ZAKOŃCZEŃ (hasło w opracowaniu)
ALEKSJA psych. utrata lub upośledzenie zdolności czytania występująca wskutek uszkodzenia mózgu (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 20). Może występować łącznie z afazją, agrafią, agnozją. (JP)
ALFABET abecadło, zbiór znaków literowych przyjętych w systemie pisma jakiegoś języka, ułożonych według określonej kolejności. (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 20)
ALKOHOL A PISMO (hasło w opracowaniu)
ALKOHOLIZM A PISMO (hasło w opracowaniu)
ALLONIM lit. pseudonim literacki będący nazwiskiem człowieka żyjącego współcześnie z autorem, który takiego pseudonimu użył. (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 22)
AMBIDEKSTER patrz oburęczność.
AMBIDEKSTR patrz oburęczność.
ANALITYCZNA LAMPA KWARCOWA lampa rtęciowa (z kwarcową bańką palnika) zaopatrzona w filtr Wooda. Filtr ten pochłania widzialną część światła emitowanego przez pary rtęci, natomiast przepuszcza promienie ultrafioletowe, wykorzystywane do wzbudzania fotoluminescencji. Zależnie od typu lampy, dominującą długością fali jest 365 nm albo 254 nm. Pozwala to uzyskać zróżnicowane efekty fotoluminescencyjne. (MO)
ANONIM pismo anonimowe.
ANTYCYPACJA przedwczesne wykonywanie czegoś, np. przedwczesne wstawianie liter w wyrazie. Występuje w paragrafii.
APINKSJA med. niemożność rysowania z powodu uszkodzenia mózgu. Lżejsza postać to dyspinksja. (JP)
APRAKSJA med. niemożność wykonywania wyuczonych lub dowolnych czynności ruchowych, mimo braku uszkodzeń nerwów obwodowych i układu ruchu. Powstaje na skutek uszkodzenia mózgu (okolicy przedśrodkowej). Apraksja ruchowa - niezdolność do wykonywania ruchów precyzyjnych i złożonych, np. pisania, gry na instrumencie na skutek uszkodzenia kory czołowej przedruchowej. Apraksja ideatoryjna - niemożność planowania i wykonywania ruchów złożonych, przy zachowaniu ruchów prostych. Apraksja optyczna (konstrukcyjna) - niemożność rysowania, wykonywania form przestrzennych. Patrz także cechy patologiczne w piśmie, patologia pisma. (JP, ML)
ARKADA łuk wypukły ku górze; w piśmie służy zwykle do łączenia elementów pionowych lub ukośnych (nazwany tak ze względu na podobieństwo do elementu architektonicznego). (AK, MO)
ASYMILACJA GRAFICZNA 1. przyswajanie form graficznych zasadniczo obcych dla alfabetu polskiego, występujących w formie wzorów kaligraficznych typowych dla innych alfabetów np. "r" (tzw. francuskie "z") - konstruowane analogicznie jak rosyjskie “cz”; 2. upodabnianie rozwiązań graficznych występujących w różnych znakach (np. "h" i "k"). Patrz także formy powtarzalne; 3. zjawisko przenikania się w podrabianym rękopisie indywidualnych cech pisma fałszerza i osoby, której pismo jest podrabiane. (EB)
ATAKSJA med. zakłócenie zgodności ruchów różnych grup mięśni objawiające się nieskoordynowaniem i wadliwą kolejnością ruchów (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 55). W piśmie manifestuje się najczęściej w postaci nieregularnych i ostrych wychyleń linii graficznej. Patrz także cechy patologiczne w piśmie, patologia pisma. (JP, ML)
ATRAMENT roztwór lub zawiesina barwnika metaloorganicznego (sole żelaza lub chromu) lub organicznego (np. błękit atramentowy, metylenowy, zieleń malachitowa, fiolet kryształowy v. krystaliczny, eozyna) w wodzie; dodatkami są środki zagęszczające (np. guma arabska) i konserwujące. Gatunki atramentu: dokumentarny (niebiesko-czarny), barwnikowy (do wiecznych piór), do stempli, specjalny (do pisania na szkle, metalu, tworzywach sztucznych), sympatyczny (sympatetyczny), tworzący pismo niewidoczne przed wywołaniem. Patrz także materiał kryjący. (JD)
AUTENTYCZNOŚĆ DOKUMENTÓW (hasło w opracowaniu)
AUTOFAŁSZERSTWO celowa zmiana grafizmu pisma (najczęściej podpisu), bez wprowadzania doń oznak nienaturalności, w celu stworzenia pozorów, że wykonawcą danej próbki jest nieznana osoba. Autofałszerstwo realizowane jest najczęściej poprzez zmianę budowy znaków, impulsu, czytelności, wielkości pisma, tempa pisania, nachylenia, szerokości znaków, proporcji, odstępów, ogólnego obrazu pisma, wprowadzanie lub pomijanie elementów ozdobnych. Patrz także maskowanie. (AK)
AUTOGRAF własnoręczne pismo, własnoręczny podpis, rękopis autora. (Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 59)
AUTOMATYZM PISMA wykonywanie aktu pisania bez stałej kontroli świadomości i uwagi, co pozwala na skupienie się na treści pisma. Automatyzm pisma jest wynikiem wyćwiczenia pisma z pełnym opanowaniem grafizmu, podobnie jak opanowanie chodzenia, gry na instrumentach itp. Pismo zautomatyzowane posiada największą wartość identyfikacyjną, ponieważ nie występują w nim celowe zmiany utrudniające identyfikację. Patrz także identyfikacja wykonawcy pisma, parafa. (JP)
AUTOR osoba tworząca treść oraz język pisma. Autor pisma bywa niekiedy jednocześnie jego wykonawcą. (AK)